به گزارش خبرنگار تابان تربت؛ قریب به ۱۲ سال از افتتاح راه آهن در شهرستان تربت حیدریه می گذرد، پروژه ای که در ابتدای تاسیس آن و با توجه به شرایط خاص منطقه ای و اقتصادی زمزمه های فراوانی مبنی بر مرکز یک اداره کل جدید در شرق شنیده می شد که بنا به دلایلی مرکزیت اداره کل به شهر طبس واگذار شد و مزایای آن به مردمان دیار گلشن رسید.

با بهره برداری از راه آهن خواف و امتداد و اتصال آن به راه آهن هرات افغانستان، محدوده استحفاظی راه آهن شرق بالغ بر ۱۲۰۰ کیلومتر شد و بعنوان بزرگترین منطقه ریلی کشور منابع و معادن عظیم سنگ آهن در مجاورت خطوط ریلی قرارگرفت و انبوه بار سنگ آهن توسط ناوگان ریلی حمل و درآمد عظیمی نصیب شبکه ریلی شد.

اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که بدانیم تنها سال گذشته با حمل حدود ۴میلیون تن بار که بخش عمده آن از سنگان خواف و کارخانه سیمان درایستگاه تربت حیدریه بارگیری می شود و توانسته جایگاه سوم در بین مناطق راه آهن در حمل بار را در کشور از آن خود کرده و درآمد نصیب این اداره کل شد که انتفاع شهروندان تربتی و مردم منطقه ناچیز بوده است.

سوال اینجاست چرا مراکزی در راه آهن فقط به دلایل سیاسی با ۲۰۰ کیلومتر طول خط و تعداد۱۰ ایستگاه تشکیل می شوند (قم ، زاگرس و…)و منطقه ای با ۱۲۰۰ کیلومتر خط و ۴۵ ایستگاه و حجم کار بسیار سنگین بویژه برای محدوده تربت حیدریه همچنان اصرار بر حفظ آن است.

قبل از پرداختن به چرایی های موضوع، شایسته است نگاهی به ویژگی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تربت حیدریه بیاندازیم تا بیشتر با اهمیت ضرورت ارتقای ایستگاه راه آهن تربت حیدریه آشنا شویم.

قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم:

جاده ابریشم یا راه ابریشم شبکه راه ‌های به‌ هم ‌پیوسته‌ای با هدف بازرگانی در آسیا بود که خاور و باختر و جنوب آسیا را به هم و به شمال آفریقا و خاور اروپا پیوند می‌ داد و تا سدهٔ پانزدهم میلادی به‌ مدت هزار و 700 سال، بزرگ ‌ترین شبکهٔ بازرگانی جهان در دوران خودش بود.

در ایران (به جز سمرقند، خوارزم و مرو که در دوران قاجار از ایران جدا شدند) شهرهای سرخس، نیشابور، گرگان، بام و تربت حیدریه در مسیر این جاده قرار داشتند.

بر همین اساس بوده و هست که امروز بازارهای این خطه میزبان تجار و بازرگانانی از اقصی نقاط کشور است و البته زمانی نیز مرکز ثقل اقتصادی خراسان بزرگ محسوب می شده اند.

از سرای امین قدیمی ترین بازار تربت حیدریه با قدمت 120 سال گرفته تا بازار هادیوف با قدمت نزدیک به 80 سال و دیگر بازارهایی نظیر شیر چهارسوق، گمرک، سنگفرش و سرای قیصریه’ با قدمت 50 سال که همه گواه رشد فعالیت اقتصادی در این شهرستان می باشد.

تربت حیدریه شهر ابریشمی ایران

شهر بایگ از توابع شهرستان تربت حیدریه از دیرباز به مرکز تولید و عرضه ابریشم ایران مشهور بوده و با وجودی که از مجموع 2 هزار و 500 کارگاه ابریشم کشی اکنون تنها نزدیک به 450 کارگاه تقلیل یافته، اما هنوز هم اگر بایگ تربت حیدریه مورد توجه قرار بگیرد، می تواند به آن دوران طلایی سه دهه قبل که 75 درصد از مجموع 720 تن نخ مورد نیاز کشور در سال را تولید می کرد، برسد.

تربت حیدریه زعفرانی ترین شهر ایران:

79 درصد نیروی کار تربت حیدریه در گستره 90 هزار هکتاری زمینهای کشاورزی و باغی این شهرستان به کشاورزی اشتغال دارند و بخش کشاورزی تربت حیدریه با تولید 37 نوع محصول زراعی و 31 نوع محصول باغی به ترتیب رتبه های پنجم و سوم را از این نظر در خراسان رضوی دارد.

یکی از شاخص ترین محصولات این شهرستان که در ایران و جهان رتبه نخست را به خود اختصاص داده است زعفران می باشد که کشت آن در سطح هشت هزار هکتار با تولید سالانه 34 تن صورت می گیرد.

در حالی که متوسط تولید زعفران در استان چهار کیلوگرم در هر هکتار است، این رقم در شهرستان تربت حیدریه 4.2 کیلوگرم در هکتار است که در سال تولید 32 تن زعفران خشک را برای این خطه به همراه دارد.

تربت حیدریه شهر سنگ های قیمتی:

تعداد واحدهای معدنی 56 واحد با ذخیره قطعی 85 میلیون و 400 هزار تن و انواع ماده معدنی شامل: شن و ماسه، گرانیت، خاک صنعتی، سنگ آهک، کرومیت، سنگ لاشه، مرمریت، طلا و نقره است که تعداد 32 واحد معدنی فعال و مابقی تعطیل و نیمه تعطیل هستند و معادن فعال نیز برای 553 نفر اشتغالزایی مستقیم ایجاد کرده اند.

علاوه بر این ها بیشترین حمل ریلی سیمان در کشور به ایستگاه تربت حیدریه اختصاص دارد که مربوط به سیمان زاوه است و از این ایستگاه به کشورهای آسیای میانه صادر می شود و همچنین صادرات سنگ آهن به کشور ترکمنستان از دیگر ویژگی های این منطقه است.

تربت حیدریه در دوران معاصر:

بر اساس اطلاعات اقتصادی که ارایه شد، شهرستان تربت حیدریه در سالهای اخیر دارای ویژگی ها خاصی شده که به شرح ذیل است:

الف- تربت حیدریه شهری با جمعیت متفاوت در صبح و شب:

تربت حیدریه در زمره معدود شهرهای ایران استکه جمعیت صبح با جمعیت شب آن متفاوت است. در حالی که از ساعت 6 بامداد تا 16 عصر جمعیت این شهر 180 هزار نفر است، اما از دم دم های غروب آفتاب، اهالی شهرها و روستاهای اطراف که در طول روز برای انجام مبادلات اقتصادی و نجاری به این شهر سرازیر شده بودند، آرام آرام به سوی خانه و کاشانه خود راهی می شوند و جمعیت واقعی 130 هزار نفری تربت هویدا می شود.

ب- تربت حیدریه شهر زرد قناری ها:

دیگر ویژگی تربت حیدریه آن است که به شهر زردقناری ها یا تاکسی های زرد معروف و این بدان خاطر است که در این شهر اکنون 750 دستگاه تاکسی زرد به جمعیت 130 هزار نفری این شهر خدمات می دهند که این رقم دو برابر استانداردهای این حوزه است.

جمعیت صبح با جمعیت شب آن متفاوت است. در حالی که از ساعت 6 بامداد تا 16 عصر جمعیت این شهر 180 هزار نفر است، اما از دم دم های غروب آفتاب، اهالی شهرها و روستاهای اطراف که در طول روز برای انجام مبادلات اقتصادی و نجاری به این شهر سرازیر شده بودند، آرام آرام به سوی خانه و کاشانه خود راهی می شوند و جمعیت واقعی 130 هزار نفری تربت هویدا می شود.

ج- تربت حیدریه شهر اصناف:

وجود بیش از هشت هزار واحد صنفی در قالب 43 اتحادیه تولیدی، توزیعی، خدماتی و خدمات فنی و همچنین وجود نزدیک به 30 نمایندگی انحصاری پخش مواد غذایی موجب شده تربت حیدریه در بین شهرهای استان خراسان رضوی به “شهر اصناف” مشهور شود.

لازم به ذکر است تربت حیدریه در حکم بارانداز موادغذایی منطقه جنوب خراسان رضوی تلقی می شود و هم اکنون شهرستان های اقماری تربت حیدریه نظیر مه ولات، زاوه، رشتخوار و خواف مواد غذایی مورد نیاز خود را از این نمایندگی ها تامین می کنند.

نگاهی به وضعیت ایستگاه راه آهن تربت حیدریه:
الف- معرفی ساختمان و اداری راه آهن تربت حیدریه:

راه ‌آهن شرق در سال 1384 با حدود هزار کیلومتر طول خط و 42 ایستگاه باری و مسافری، در 3 استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، و یزد فعالیت خود را آغاز کرد و در واقع طویل ‌ترین منطقه راه‌ آهن کشور محسوب می‌ شود.

تعداد کنونی پرسنل راه آهن تربت حیدریه 50 نفر است و اگر ارتقاء یابد و از ایستگاه راه آهن شرق مستقل شود، هر چند به ظاهر 10 نفر به پرسنل آن اضافه می شود، اما به دلایلی که بعدا خواهد آمد، شاهد اشتغالزایی غیرقابل پیش بینی خواهیم بود که این بواسطه استقرار دفاتر تجاری و دفاتر نمایندگی معادنی است که در منطقه تربت حیدریه واقع هستند یا استقرار خواهند یافت.

ب- اهمیت و ضرورت ارتقای ایستگاه تربت حیدریه و خارج شدن از حوزه حاکمیتی راه آهن شرق به مرکزیت طبس:

یکی از مؤلفه های مهم در شکل گیری نواحی جدید علاوه بر طول زیاد خطوط و مشکلات مربوط به کنترل محدوده استحفاظی، درآمدزا بودن مناطق می باشد.

اکنون راه آهن شرق سومین ناحیه ای است که در آستانه درآمدزایی قرار گرفته و این در حالی است که تنها دو اداره کل یزد و اصفهان در راه آهن ایران درآمدزا هستند و البته سهم عمده این درآمد مربوط به حمل بار است و باز سهم عمده این بار متعلق به سنگان و زحمت آن مربوط به کارکنان راه آهن تربت حیدریه است و متاسفانه این در حالی است که منافع آن به مردم و راه آهن شهرستان طبس سریز می شود.

بر اساس گزارش ارایه شده از سوی راه آهن شرق، تنها در نیمه نخست امسال در شاخص تناژ بارگیری، با 2 میلیون و 581 هزار و 749 تن بار شامل: سنگ آهن، سیمان و زغال سنگ نسبت به مدت مشابه پارسال از رشد 7/34درصدی برخوردار و جایگاه سومی در بین مناطق 19 گانه راه آهن جمهوری اسلامی ایران به این اداره کل تعلق گرفت.

همین گزارش می افزاید: در شاخص تخلیه بار نیز با 698 هزار و 484 تن تخلیه بار، رشد 2.268 درصدی نسبت به مدت مشابه پارسال کسب شد و در شاخص تن کیلومتر بار حمل شده نیز، با یک میلیارد و 933 میلیون و 325 هزار و 26 تن کیلومتر شاهد افزایش 8.15 درصدی نسبت به سال قبل هستیم.

از سوی دیگر با بهره برداری از راه آهن خواف و امتداد این خط آهن به سمت هرات افغانستان(سال 95) محدوده استحفاظی راه آهن شرق بالغ بر 1200 کیلومتر شد که به عنوان بزرگترین منطقه ریلی کشور منابع و معادن عظیم سنگ آهن در مجاورت خطوط ریلی قرار گرفت و انبوه بار سنگ آهن توسط ناوگان ریلی حمل و درآمد عظیمی نصیب شبکه ریلی شد به نحوی که پارسال با حمل حدود چهار میلیون تن بار که بخش عمده آن از سنگان و ایستگاه تربت (سیمان) بارگیری می شود، جایگاه سوم در بین مناطق راه آهن در حمل بار و درآمد، نصیب این اداره کل شد اما با این وجود انتفاع شهروندان تربت حیدریه بسیار ناچیز بود.

درد شهروندان تربت حیدریه از فقدان مزایای ایستگاه راه آهن شرق زمانی بیشتر شد که متوجه شدند یک ماه قبل این کودک 12 ساله (راه آهن شرق) در طبس مثله شد.

به عبارت بهتر 6 ایستگاه به نام جندق، چاه‌ محمد، بهاباد، سه ‌چاهون، پیروزی، و بیشه‌ در مجموع با طول حدود 150کیلومتر، از حوزه تحت مدیریت اداره‌ کل راه‌آهن شرق به مرکزیت طبس جدا و به اداره ‌کل راه‌آهن یزد پیوست.

در حالی که اگر آن بخش از مسیری که در استان خراسان رضوی واقع است، به حوزه مدیریتی شهرستان تربت حیدریه واگذار شده بود، چه بسا اجازه نمی دادند چیزی از دارایی های حوزه طبس خارج و نصیب دیگران شود.

شیوه انتقال و تفکیک راه آهن تربت حیدریه از راه آهن شرق بسیار ساده است مگر آنکه مسوولان بخواهند مصلحت های سیاسی را در موضوع دخالت بدهند، همان شیوه ای که 12 سال قبل، این امتیاز را از سفره مردم تربت حیدریه خارج کرد.

انتهای پیام/