به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «تابان‌تربت»؛ شهرستان تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری مشهدالرضا علیه‌السلام در شاهراه اصلی جنوب به شمال کشور قرار گرفته و سالانه بیش از ۱۰ میلیون مسافر و زائر از این خطه عبور می‌کنند.

تربت‌حیدریه شهر سازه‌های آجری ماندگار از ادوار مختلف تاریخی با کاربری‌های متفاوت است، از مساجد و تکایا تا نوغانداری و رباط‌ها و کاروانسراها، که همه بیانگر آن است که این خطه از دیرباز از مناطق مهم تجاری و اقتصادی خراسان بزرگ بوده‌ است.

مجموعه تاریخی کاروانسرای طبسی 

این کاروانسرا در مجاورت مجموعه تاریخی قطب الدین حیدر قرار دارد، این رباط را حاج محمد ابراهیم طبسی از تجار معروف عصر قاجار در اواخر این دوره در ملک شخصی خود بنا کرد.

رباط طبسی در زمره بناهای دو ایوانی است که شامل فضای ورودی، هشتی، تعدادی حجره مشرف به میان سرای بنا، انبار و اصطبل است که قسمتی از این بنا به موزه مردم شناسی تربت حیدریه اختصاص یافته‌است.

مجموعه تاریخی رباط لاری

سازنده این رباط مرحوم محمدرضا لاری از تاجران مهم تربت حیدریه بوده که در دوران قاجاریه جهت استراحت کاروانیان  ساخته شده‌است.

این مجموعه تاریخی دارای ۲۴ حجره و با تزیینات آجرکاری است که در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

این مجموعه تاریخی حدفاصل  کوچه کاریز و کوچه سنگ‌فرش، جنب حمام حاج رئیس در بافت مرکزی شهر واقع شده که به نخستین هتل و رستوران سنتی استان تبدیل شده‌‌است.

مجموعه تاریخی لاری بزرگ‌ترین کاروانسرای اندرونی شهر ایران است/نیاز واقف را احیا کردیم 

ایوبی، سرمایه گذار هتل سنتی رباط لاری با بیان اینکه این اقامتگاه به یک مجتمع فرهنگی کامل تبدیل شده، گفت: این کارونسرا ۱۵۰ سال پیش توسط شخصی بنام مرحوم لاری که از تجار معروف فارس بوده با نیت اقامت‌گاه ساخته شده که در ابتدا نیت واقف را که برطرف کردن نیاز اقامتی بوده را احیا کردیم.

وی افزود: این بزرگ‌ترین کاروانسرای اندرونی شهر ایران است و قرار است به یک مجتمع فرهنگی تبدیل شود و نخستین کافی‌شاپ بانوان، گیم نت بانوان ایران و رصدخانه و همچنین بازارچه صنایع دستی در فازهای بعدی راه اندازی شود.

ایوبی گفت: این مجموعه تاریخی درحال حاصر ۲۰ غرفه اقامتی دارد و با بهره‌برداری کامل آن برای ۶۰ نفر اشتغال ایجاد می‌شود.

سرای تاریخی امین‌التجار

این بنای تاریخی مربوط به دوره قاجار و محل زندگی امین التجار از تجار معروف شهر تربت‌حیدریه در ان دوره بوده‌است.

این بنا دارای تزئینات آجرکاری، کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های زیبایی است که هنوز پس از گذشت سالیان متمادی پابرجا مانده‌است.

این بنا در سال ۱۳۸۸ توسط سازمان میراث فرهنگی تملک و سپس مرمت شد که اکنون اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری تربت‌حیدریه در آن مستقر شده‌است.

مجموعه فرهنگی تاریخی قطب الدین حیدر  

مجموعه فرهنگی تاریخی قطب الدین حیدر  واقع در بافت مرکزی شهر با قدمت ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجاریه که کاربری آن با شماره ثبت آثار ملی ۵۷۱ فرهنگی و تاریخی است

شیخ قطب الدین حیدر فرزند سالور خان ازبک، پادشاه بخارا از مشاهیر وعرفای قرن ششم واوایل قرن هفتم در گذشته ۸۱۶ هجری قمری که در کودکی جهت کسب فیض از عرفای خطه خراسان از منطقه ترکستان به این دیار مهاجرت کرد و پس از فوت در همین مکان دفن شد و سپس شهر به حرمت او به تدریج تربت قطب الدین حیدر و سر انجام به تربت‌حیدریه معروف شد.

بنای موجود در چندین دوره تاریخی مورد توجه قرار گرفته و شالوده آرامگاه احتمالا دراوایل قرن هشتم و در دوره تیموری با گنبد دو پوسته گسسته استوار بر تاقنماهای ۱۶گانه ایجاد شده‌است.

در دوره صفویه و در سال ۱۱۰۱ هجری ایوان شمالی مزار، چله خانه و مسجد جامع قدیم شهر به مجموعه اضافه شد و در دوره قاجار نیز کاروانسرای طبسی واقع در ضلع شرقی مزار توسط حاج محمد ابراهیم طبسی بنا شد.

شخصیت واقعی قطب الدین حیدر باید به مردم شناسانده شود/لزوم احیای موقوفات گسترده قطب الدین حیدر 

رئیس میراث فرهنگی تربت حیدریه در این خصوص گفت: نسبت به شخصیت قطب الدین حیدر هنوز خوب کار نشده و همگان گمان دارند وی از شخصیت‌های صوفی است.

علی محمدی افزود: مسجد جامع، رباط طبسی، الحاقات و همه تزئینات و رباط‌های دیگر که محل اسکان زائران حضرت رضا علیه السلام  در دوران صفویه یعنی اوج دوران شیعی بنا نهاده شده خود دلیلی بر شیعه بودن قطب الدین حیدر دارد.

وی اضافه کرد: متاسفانه نگاه‌ها را در عصر پهلوی برعکس کردند، در عین حال موقوفات قطب الدین حیدر باید در خود بنا هزینه بشود که شامل ۸۰ مغازه در سطح شهر و اراضی کشاورزی در منطقه سریشا است.

حمام تاریخی حاج رئیس تربت‌حیدریه 

این بنا توسط حاجی رئیس در اواخر دوره قاجار ساخته شده‌است که از فضاهای مهم حمام می‌توان به رشته پلکان‌های ورودی، سربینه، بینه، گرمخانه و مخازن آب گرم و سرد اشاره کرد که ویژگیهای جالب توجه آن، وجود تزئینات کاشی‌کاری لاجوردی، نقاشی روی گچ،   وجود حوض و ستون سنگی است.

حمام حاجی رئیس یکی از نادرترین نمونه های حمام های سنتی در کشور است که علی رغم آسیب های بسیاری که بر کالبد و سیمای آن وارد شده اما پس از اقدامات مرمتی و حفاظتی می تواند به مکان فرهنگی تاریخی ویژه ای  تبدیل شود.

احیای مجموعه تاریخی حاجی رئیس تربت‌حیدریه با کاربری حمام سنتی

مدیر میراث فرهنگی تربت‌حیدریه گفت: مجموعه تاریخی حاجی رئیس تربت‌حیدریه از حمام‌های شاخص و بزرگ کشور به لحاظ معماری و وسعت است که با مشارکت بخش خصوصی و با کاربری حمام سنتی و سیستم گرمایشی جدید احیا می‌شود.

علی محمدی افزود: حمام حاجی رئیس یکی از نادر‌ترین نمونه‌های حمام‌های سنتی در کشور است که همزمان با راه اندازی حمام سنتی موزه و سفره خانه در این مکان دایر می‌شود.

وی بیان کرد: حمام از دو قسمت مردانه و زنانه تشکیل شده و شامل فضاهای ورودی، رختکن، سربینه، میاندر، گرمخانه، مخازن آب گرم و سرد، گلخن (آتش خانه) است.

محمدی گفت: از ویژگیهای جالب قسمت رختکن، هشت ستون سنگی مزین به نقاشی‌های زیباست که سقف گنبدی شکل و سرسرا را برروی خود تحمل می‌کند.

انتهای خیر/